De toren in Luyksgestel: Een burgemeester, een architect en een archivaris.

De toren staat voortaan los van de nieuwe kerk. In zekere zin weerspiegelt deze geamputeerde kerktoren  de geschiedenis van het dorp Luyksgestel. Afgesneden van het bisdom Luik, ligt Luyksgestel lange tijd als Luikse enclave in Staats-Brabant. Dat niet alleen brand een gevaar vormt voor de toren  blijkt wel uit de aanhoudende kosten voor onderhoud en restauratie.
In het administratief archief van Luyksgestel zijn documenten over onderhoud en restauratie van de toren ruimschoots aanwezig. Er is sprake van regelmatig, terugkerende  onderhoudskosten voor de ‘gemeentetoren.’ Ondanks de rijksbijdragen die de gemeente ontvangt, drukken de lasten zwaar op de gemeentekas. Hoe zwaar illustreert onderstaand  verhaal, opgetekend uit de correspondentie tussen de burgemeester en de architect.
De Eindhovense architect Wolters krijgt in 1923 van de Luyksgestelse bestuurders opdracht tot het maken van een plan tot herstel van de toren. Om in aanmerking te komen voor rijkssubsidie krijgt hij echter tevens opdracht om een beknopte geschiedenis met beschrijving en foto’s van de toren te leveren. De gemeenteraad kan dan met deze stukken een verzoek tot subsidie bij de minister indienen. Op 7 april 1924 ontvangt Luyksgestel van Wolters een tekening, omschrijving en kostenraming van de werkzaamheden.  In een begeleidende brief schrijft hij:  ‘Een korte omschrijving van de geschiedenis van het monument kan ik momenteel niet overleggen doch zou dit m.i. in een of ander archief te vinden zijn.’ Zelfs de bemoeienis van rijksarchivaris Smit, tot wie Wolters zich heeft gewend, levert niets op. Er worden in het rijksarchief en het provinciaal museum in ’s-Hertogenbosch geen documenten aangetroffen. Wolters schrijft aan de burgemeester:  ‘Uw Edelachtb. zal dus het allerbeste naar den Haag kunnen berichten dat in de archieven te s ’Bosch en van de Provincie niets omtrent den toren aanwezig is.’  ‘Wat den ouderdom van den toren betreft, wijzen de vormen uit dat deze dateert van ongeveer het midden der 16e eeuw, en verder zal de geschiedenis wel niets bijzonders opleveren.’ Niettegenstaande het ontbreken van een historische beschrijving van de toren, wordt er in de gemeentebegroting over het jaar 1924 een bedrag van F. 10.000,- gereserveerd voor restauratie.  Dezelfde begroting vermeldt een bedrag van F. 8.500,- aan rijkssubsidie in de kosten voor onderhoud aan de toren. Luyksgestel blijft niettemin waakzaam als het om geld gaat. In een brief van Wolters aan de burgemeester doet hij het  volgende verzoek:  ‘Dhr. Mr. J. Smit Rijksarchivaris te s ’Bosch heeft indertijd toen ik bij Zijned. was om inlichtingen, gevraagd, om eventueel een stel foto’s te mogen ontvangen voor zijn archief.’  De kosten voor de foto’s bedragen ongeveer F. 10,- Enkele dagen later ontvangt Wolters van de burgemeester een brief. Het antwoord luidt : ‘Met het oog op de zeer slechte financieele toestand der gemeente worden door ons College alle luxe uitgaven geschrapt.’ ‘Stelt de Heer Smit er prijs op de foto’s in het Rijksarchief op te leggen, dan wil het ons voorkomen, dat het Rijk beter  deze uitgaven kan bekostigen danwel de Gemeente.’   

Bronnen: 15298 Gemeentebestuur Luyksgestel; 1795–1937  inv.nrs. 225, 226 en 1009
               10495 Gemeentebestuur Luyksgestel; 1938-1979 inv.nr. 106